Barbara Visser is er wel degelijk !

Het werk van beeldend kunstenaar Barbara Visser (1966) is uitgesproken site specific. Het is niet alleen exclusief voor een bepaalde plaats gemaakt, ook de verschijningsvorm van de dingen die ze maakt is aan die ene plek aangepast. Dat lijkt een overzicht in een museum op voorhand al tot een onmogelijke opgave te maken. Hoe kun je een situatie die je schept in Japan of in Zuid-Frankrijk in godsnaam in een museum oproepen? Samen met de organistoren is Visser erin geslaagd om in De Paviljoens in Almere haar werk zo te tonen dat de bezoeker de kans heeft om het werk te beleven. In Almere is de tentoonstelling zelf één grote installatie geworden. En dat is wat anders dan met foto’s verslag te doen van wat de kunstenaar elders gedaan heeft. In dat laatste geval blijf je als kijker een buitenstaander.

Barbara Visser maakt foto’s, video’s, posters, teksten, ze heeft ook een gastrol gehad in een tv-soap in Litouwen. Het eerste waar je als kijker mee te maken krijgt is dat het altijd ergens wringt in een beeld van haar. Op de foto’s die ze gemaakt heeft in Maison Grégoire, een modernistische villa in Brussel uit 1933 van Henry van de Velde, staat een te kleine vrouw in de deuropening van het huis, of zit een volwassen man in een te kleine stoel van Mies van der Rohe te lezen, in een kamer die veel te groot is. Er klopt iets niet in de maatvoering. Visser heeft de foto’s digitaal zo bewerkt dat ze de mensen kleiner heeft gemaakt en zo de ruimte relatief 18% heeft vergroot. Een geraffineerde ontregeling van het modernistische adagium dat architectuur zich tot de menselijke maat moet verhouden. Barbara Visser ontregelt de werkelijkheid. Op een grote zwartwit foto kijkt ex-tennisfenomeen Boris Becker ons strak aan. Wat doet die foto hier in godsnaam? Het blijkt een foto van zijn beeld in Madame Tussaud, let wel: een wassen beeld dat gemaakt is naar een foto van de held. Deze foto verdubbelt dus de onwerkelijkheid, en zo blijkt die hele Becker niet meer dan een aanleiding voor een appèl aan de kijker om kritisch te beseffen waar hij naar kijkt. Dat is het vruchtbare effect van haar ontregeling.

Anders beschouwd kun je haar thematiek ook transformatie noemen. A day in Holland/Holland in a day, een reeks grote foto’s uit 2001, lijkt het verslag te zijn van het bezoek van een Japans echtpaar aan Holland. Het ziet er kneuterig en steriel uit, maar het kan. De werkelijkheid is dat het twee acteurs zijn die getransformeerd tot Japanners poseren voor het op ware grootte nagebouwde Huis ten Bosch in Nagasaki. Een stukje Holland als Japans pretpark, heel goed in één dag te doen. De foto’s van de transformatie van de Nederlandse acteurs tot nep-Japanners is de sleutel tot ontcijfering van dit beeld. Net als de rest van haar werk stellen deze hilarische foto’s van een dagje in Holland heel scherp en intelligent onze omgang met onze werkelijkheid aan de orde.

Transformatie is een essentieel kenmerk van kunst. Kunst imiteert geen werkelijkheid maar zet de ene werkelijkheid om in een andere. In haar brief aan Rietveld stelt ze het probleem aan de orde van het Rietveld-Schröderhuis huis. Bedoeld als flexibel systeem is het nu een museum geworden en dus gefixeerd en statisch. Er wordt niet meer in gewoond, er wordt dus niks meer veranderd. Dan houdt iets eigenlijk op kunst te zijn. Daarmee formuleert ze ook de paradox van haar eigen overzichtstentoonstelling. Op het moment dat je je werk in een museaal overzicht toont, is het onveranderbaar geworden. Tenzij je het vertaalt, dat wil zeggen de vorm omzet in een andere vorm die alles te maken heeft met de nieuwe situatie. In dit geval een tentoonstelling in De Paviljoens in Almere die daarmee zelf getransformeerd is in een intrigerende installatie. Een installatie van Barbara Visser die veel sterker aanwezig is dan de titel van de catalogus (Barbara Visser is er niet) suggereert.

Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad, bijlage Persoonlijk, 2007