Een monument voor de herinnering

Om te weten waar we naartoe gaan, moeten we weten waar we vandaan komen. De herinnering wijst de weg tussen toen en later. Het is precies die weg waar het kunstenaarschap van Renato Nicolodi over gaat. Op de schouw in zijn huiskamer heeft hij oude foto’s en bidprentjes gezet, ogenschijnlijk achteloos door elkaar. Een herinneringsaltaar. Op een ervan zien we een schutter bij het schietkraam op de kermis bezig om de prijs van zijn leven te schieten. Daaromheen zijn vrouw en zoon en wat belangstellenden die hun beurt afwachten. Een klassieke kermisfoto en een traditie in de familie Nicolodi. Van grootvader op vader op zoon. Zo’n reeks toont iets wat normaal onzichtbaar is, en dat is het voortschrijden van de tijd, de dingen die voorbijgaan en die in de herinnering liggen opgeslagen. En tegelijk is er ook de continuïteit van de dingen die aan de tijdelijkheid ontstijgen en altijd zo zullen zijn.

Renato Nicolodi ontwerpt architectonische vormen die een beeld zijn van

herinnering en die een reflectie willen zijn op het menselijke bestaan. Hij begon met het maken van betonnen afgietsels van bunkermuren. Op zoek naar de sporen van zijn voorouders, de archeologie van zijn familie, reisde hij naar Normandië waar het grillige lot zijn Italiaanse grootvader heen had gevoerd, als Duitse krijgsgevangene. Hij zag daar de bunkers, het grimmige gezicht van de verzengende oorlog. Maar in tijden van vrede is zo’n grijze bunker een vreemd monument dat zijn gecamoufleerde functie kwijt is. En architectuur die haar functie verliest wordt autonome sculptuur met een nieuwe betekenis.

De architectonische installaties van Renato Nicolodi hebben de stijlkenmerken van het classicisme, een stijl die beladen is omdat ze favoriet was bij de bouwmeesters van het Derde Rijk. Aan die stijl kleeft dus ook de herinnering aan een nog altijd niet voltooid verleden. De pijn is er nog altijd. De esthetica en de monumentaliteit van het classicisme staan op gespannen voet met de reminiscentie aan een gruwelijke ideologie die deze abstracte vormtaal misbruikte voor eigen propaganda. Maar wat voor het classicisme geldt, geldt voor elke bouwstijl. Architectuur is ook de uitdrukking van macht. Dat gold voor het Romeinse Colosseum, dat gaat net zo goed op voor de triomfantelijke glazen hoogbouw van het moderne bankwezen.

De poort die Renato Nicolodi heeft gebouwd op de glooiende helling bij de Seisbrug heeft vijf openingen op drie verschillende niveaus. Die gelaagdheid staat voor een afdaling en in meer spirituele zin voor Dante’s beschrijving van de reis vanuit de hel via het vagevuur naar het paradijs. Het is een zwart, monumentaal beeld dat oprijst uit de aarde en daarmee de idee oproept van een verborgen ruimte. In die zin werkt het als een façade die toont en nog veel meer verbergt. Verborgen achter de struiken van het park ligt de Joodse begraafplaats. Deze grond verbindt de akker waar de doden rusten met het herinneringsbeeld. De openingen zijn gericht op de singel. Alsof de blik van wie aan komt rijden gevangen en gekadreerd wordt om vervolgens gestuurd te worden naar wat onzichtbaar is: de dood en de tijd. Dit beeld wil een poort zijn tot de menselijke verbeelding die de doden levend houdt. Het domein van de eeuwige herinnering.

www.renatonicolodi.com

Gepubliceerd in catalogus Façade 2012, Middelburg (Nl)