Aukje Koks - De illusie van het schilderij

Aukje Koks (1977) speelt een dubbelzinnig spel met de werkelijkheid, zoals alleen de schilder dat kan. Op het eerste oog zijn het heel gewone, banale dingen die we in haar werk herkennen. Deurklink, pistool, cd, boekomslag, luchtbellen, goudstaaf. Geen schokkende zaken en als het daar bij zou blijven zouden we het hooguit kunnen hebben over de virtuositeit waarmee ze die dingen schildert. Aukje Koks gaat een niet onbelangrijke stap verder en betreedt een gebied tussen werkelijkheid en illusie. Daar gaat het niet alleen meer over wat we zien maar over wat zich achter het zichtbare afspeelt.

Zij doet dat op twee verschillende niveaus. Allereerst is daar de verhalende kant van haar werk. In het schilderij Installation uit 2007 schildert ze twee boeken of manuscripten zonder de titel of auteursnaam in beeld te laten zien. Dat is een verwijzing, niet naar een specifiek boek maar naar het boek in ’t algemeen, naar een wereld in woorden die zich buiten dit beeld afspeelt. Elders schildert ze de omslag van een boek over het blootleggen van het onzichtbare in kunst en wetenschap.

Ze speelt haar spel van schijn en werkelijkheid ook op een schilderkunstig niveau. Je wordt als kijker in elk werk geconfronteerd met de vraag wat schilderkunst is. Ze schildert bij voorbeeld een ruimte die eruit ziet alsof je die daadwerkelijk zou kunnen belopen maar doorbreekt die illusie onmiddellijk door over de grens van vloer en wand een lijn te schilderen die in die voorstelling niet kan. Een lijn die dus puur geschilderd is. Alsof ze in navolging van Magritte wil zeggen: pas op, dit is geen werkelijkheid, dit is een schilderij. Het lijkt erop dat ze de concrete voorstelling gebruikt om de abstracte daad van het schilderen aan de orde te stellen. Dat niet de banale werkelijkheid maar juist de schilderkunst zelf het eigenlijke onderwerp is.

Heel bijzonder in dit opzicht is de muurschildering “Machine, tournez vite!!!”. De titel citeert Picabia die zich in de 20^e eeuw bij uitstek bezighield met het probleem van de stijl in de schilderkunst en daarmee met de aard van de schilderkunst zelf. In olieverf heeft ze op de wand van de galerie een openstaande deur geschilderd maar daar met witte verf weer een groot deel van weggehaald. Wat overblijft zijn twee fragmenten: de deurklink en daarboven drie papiertjes en een afbeelding die op de deur bevestigd zijn. Juist dat wegschilderen doorbreekt de illusie van fysieke werkelijkheid. Wat je overhoudt is de schilderkunst die meer aandacht vraagt voor zichzelf (de techniek, de penseelstreek, de stijl, de betekenis) dan voor de voorstelling. Het werk is te koop, prijs € 4000. Aukje Koks voert het werk in het huis van de koper uit. Unieker kan niet.

Tot 23 februari. Galerie Fons Welters, Bloemstraat 140, Amsterdam. Info 020-4233046. www.fonswelters.nl. Prijzen € 800 tot € 5.000.

Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad, bijlage Persoonlijk, 2 februari 2008