Het geheugen van de materie

Roger Hiorns (Birmingham, 1975) was een van de vier genomineerden voor de prestigieuze Turner Prize 2009. Wie de winnaar was heb ik even moeten opzoeken, Roger Hiorns was het in elk geval niet terwijl zijn naam en zijn werk uit mijn geheugen niet meer weggeweest zijn. Hij maakte op de tentoonstelling in Tate Britain indruk met een installatie die nu ook in galerie Annet Gelink te zien is. De vloer van de galerie is bedekt met wat eruit ziet als een miniatuurlandschap, in alle tonen grijs en antraciet, met heuvels en dalen maar zonder enig menselijk spoor. Een landschap na een ecologische ramp. Een landschap ook dat je zou kunnen zien vanuit een vliegtuigraampje. Het bijzondere van deze installatie is dat het stof afkomstig is van een vliegtuigmotor die onder hoge druk verbrand is en zo tot atomen is teruggebracht. De materie bestaat uit uiterst fijne, zware metaaldeeltjes die door Hiorns met vrije hand over de vloer worden uitgestrooid. In de toevallige vorm van een landschap. Het is voor de vierde keer dat hij deze installatie toont, voor de eerste keer in Nederland. De vorm en de uitgestrektheid past hij aan de ruimte aan. Dit werk is als enige in de tentoonstelling dat niet te koop is. Na afloop wordt de materie opgeveegd en opgeslagen in afwachting van de volgende expositie. Voor Hiorns draagt deze installatie kennelijk de identiteit van zijn kunstenaarschap, en die verkoop je niet.

Het bijzondere van Hiorns is zijn omgang met de materie. Hij gebruikt bestaand materiaal, bewerkt en recyclet die tot een andere vorm. Met een nieuwe betekenis, met gebruik van de herinnering die aan de materie kleeft. Wie op de bordjes de feitelijke omschrijving leest van zijn schilderijen, beelden en installaties, krijgt vanzelf het beeld voor ogen dat de materie oproept. Hiorns noemt al zijn werk Untitled en laat daarna altijd een opsomming volgen van de gebruikte materialen. Dat heeft iets paradoxaals. Een technische, droge beschrijving zoals plastic, brain matter en daar tegenover de transformatie van materie tot een nieuw beeld dat de verbeelding op gang brengt. Dat is poëzie.

Brain matter slaat op 6 schilderijtjes die, als je het verhaal niet kent, doen denken aan Zero-kunst. Een schraal beschilderd oppervlak zonder voorstelling. De werkelijkheid? De tinten bruin zijn afkomstig van de hersens van een koe waarmee Hiorns zich een dag voor de slacht opgehouden heeft. Tegen gesproken, geaaid, mee rond gelopen. Daarmee nestelde hij in het brein van de koe en veranderden klinisch gesproken de hersens, hoe minuscuul ook. En zo zit de kunstenaar dus ook in het schilderij, in de materie, in het geheugen.

Annet Gelink Gallery, Laurierstraat 187-189, Amsterdam. www.annetgelink.com De tentoonstelling duurt tot 12 februari. Prijzen van 12.000 tot 45.000 pond

Gepubliceerd in Het Financieele Dagblad, bijlage Persoonlijk, 29 januari 2011